Zijn juicekanalen verantwoord voor mogelijke gevolgen? Een vraag die mij de laatste weken steeds vaak bekruipt, omdat ik mij zorgen maak over de mate waarin journalistiek onderzoek wordt gedaan naar de roddels. Met name omdat de roddels als een lopend vuurtje verspreid worden via sociale media, om vervolgens gekopieerd te worden door andere media, waarbij weinig tot geen sprake is van hoor en wederhoor. Ook al zijn de vetgedrukte titels tussen aanhalingstekens, het blijft suggestief en beeldvormend over de persoon in kwestie.
Zo is recent zanger Waylon, die een relatie heeft met influencer Bibi Breijman, geconfronteerd door Juice Channel met zijn vreemdgang. Hij heeft publiekelijk excuses aangeboden op Instagram.
Ook andere BN’ers worden regelmatig geconfronteerd met mogelijke vreemdgaan.
Moet dit maar kunnen? De wetgeving en handhaving loopt hopeloos achter op de dagelijkse digitale werkelijkheid.
In een andere blog schreef ik over de rechtszaak tussen Yvonne Coldeweijer en Samantha Steenwijk. Hier bleek dat het journalistieke onderzoek minimaal was. Daarnaast bleek in de praktijk, een journalistiek onderzoek door BNR, de werkwijze van het juicekanaal Life of Yv weinig te zijn aangepast.
Ook schreef ik mijn eerste blog op mijn website over het rebelse karakter van juicekanalen. Daarin schreef ik ook over het verdienmodel van juicekanalen.
Het blijkt dat juicekanalen regelmatig de plank mis slaan. Is dit bewust om aandacht te krijgen of juist om aandacht te behouden?
Juicekanalen en veel reguliere media zijn gebaat bij aandacht. Dagelijks is het een strijd onder de talkshows wie er het beste inhaakt op de actualiteit met de beste gasten. De juice wordt opgediend zolang het nog warm is. Want de volgende dag wacht er weer nieuwe, verse, en warme juice.
Door het kopieergedrag van media en juicekanalen is de strijd om aandacht, interactie en volgers intensiever en kortstondiger dan ooit.
Ik merk op mijn werk en privé dat juice een steeds belangrijkere rol gaat spelen in het dagelijkse gesprek. Soms is het een grap, maar vaak ook een discussie: hoe ver kun je gaan als het gaat om de privacy van diegene die centraal staan in juicekanalen? Ook over mensen die nog niet veroordeeld zijn, zoals in de zaak “The Voice”.
Zo blijkt Koen Kardashian, een influencer, het zich behoorlijk te hebben aangetrokken. In de Telegraaf wordt hij geciteerd: “Na jouw video wilde ik niet meer verder.”. Hierin refereert hij naar Yvonne Coldeweijers video. Hierop schrijft hij in zijn Instagram Story dat hij het pestgedrag beu is en op het punt stond zichzelf pijn te doen.
In hoeverre denken de juicekanalen na over de gevolgen van hun berichten op iemands fysieke en mentale gezondheid? In hoeverre gaan de juicekanalen over ‘lijken’? In hoeverre is aandacht het verdienmodel van juicekanalen, gebaseerd op aandacht?
Wat als er een keer een bekende Nederlander de aandacht écht niet meer ziet zitten…
Sommige bekende mensen, vaak internationaal, zijn excentriek en eigenaardig. Afwijkend van de ‘norm’. Ik denk dat dit mede komt door de hoeveelheid aandacht en toegang tot middelen, zoals geld, waardoor zij mysterieus en dus interessant worden gevonden door de ‘normale’ mensen. Maar iedere misstap genadeloos wordt afgeslacht via een digitale klopjacht.
Denk hierbij aan de Kardashians, Kurt Cobain, Amy Whinehouse, maar ook Prinses Diana. Laatstgenoemde werd in haar tijd, toen er nog geen social media was, tijdens een achtervolging van de paparazzi met haar chauffeur de dood ingejaagd in Parijs.
Misschien zijn juicekanalen subtieler en directer door de online nieuwsvergaring, maar ook minder subtiel omdat zij hun volgers massaal op mensen kunnen afsturen of aanwenden om juice los te weken. Zelfs de buurman zou de bekende persoon niet meer kunnen vertrouwen.
Daarnaast vraag ik mij of, de mensen die beelden of ‘anonieme tips’ insturen, de ‘spionnen, hoe voelt het om iemand te volgen? Vervolgens anoniem te melden bij een juicekanaal? Heeft iemand daar achteraf spijt van, of streelt het hun eigen ego vanwege de bijdrage?
Juicekanalen juichen toe dat bekende mensen op de voet gevolgd worden door gewone mensen. Ik kan begrijpen dat je als BN’er paranoïde wordt, omdat je continu gevolgd en gefilmd kan worden met een smartphone. Als BN’er kan ik mij voorstellen dat je achterdochtig en mensenschuw wordt vanwege een mogelijk dubbele agenda.
Met een smartphone binnen handbereik is een foto of video snel gemaakt. Zo werd Jeroen Rietbergen gespot op Schiphol door een medewerker van KLM en werden vluchtgegevens gedeeld.
Hierdoor moest KLM flink door het stof en heeft hier intern onderzoek naar gedaan. KLM zegt ‘passende maatregelen’ te treffen. Welke maatregelen worden niet benoemd in de Telegraaf.
Ook in het geval van Samantha de Jong, werd er gegluurd in ‘Barbie’ haar medisch dossier. Maar liefst 85 medewerkers van het ziekenhuis waren betrokken. Het Haga ziekenhuis uit Den Haag kon rekenen op een boete van 350.000 euro door de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) en rechtbank. Ook het OLVG te Amsterdam kon rekenen op een boete van 440.000 euro vanwege een lekke interne beveiliging na spieken in medisch dossiers. Hierbij wordt de AVG regelgeving geschonden.
Veel bedrijven hebben een social media beleid wat er wel en niet gedeeld mag worden. Tegenwoordig lijkt de beer los als het gaat om privacy waarborgen van bekende klanten en staat het binnen no-time online.
Op straat, in de winkel, en op vakantie kunnen BN’ers gevolgd blijven worden door gewone mensen.
Zijn bekende mensen vogelvrij? Kunnen zij alleen zichzelf zijn binnenskamers? Leven BN’ers in een gouden kooi?
Is het terecht dat BN’ers, naasten en kinderen de gevolgen moeten ondervinden van juice? Vraagt iemand die bekend is vanwege aandacht ook om negatieve aandacht?
Wat meld je wel en wat meld je niet als juicekanaal?
Vragen BN’ers erom gevolgd te worden door juicekanalen?
BN’ers zijn mensen die wel varen bij aandacht en publiciteit. Hoe vaker zij positief in het nieuws komen, hoe beter dit is voor hun imago. Bijvoorbeeld wanneer zij hun talent laten zien of wanneer zij hun mening delen in de media.
“Iedere vorm van publiciteit is goede publiciteit” wordt wel eens gezegd in het Engels.
Maar is dit echt zo? En vraag je daar als BN’er om dat juicekanalen zonder hoor en wederhoor jou mogen volgen en geruchten mogen verspreiden?
Komt de vrijheid van meningsuiting in het geding als er niet meer geroddeld mag worden over een BN’er? In hoeverre moet een roddel onderbouwd zijn, of mag het ook een gerucht zijn?
Wat mij betreft ligt de scheidslijn tussen wat wel en wat niet gedeeld mag worden tussen zakelijk en privé. Het koop- en reisgedrag van een BN’er in privétijd hoeft niet te worden verslagen door media.
De onderdelen die de BN’er zelf deelt, of tijdens werk laat volgen, staan hier vrij van.
Hierbij is een uitzondering wanneer uitvoerig bewijs is verzameld tegen een BN’er die misbruik maakt van de het BN’er schap ten nadelen van de gewone mens.
Ja, door nieuwe vormen van samenwerkingen, 24/7 online zijn, is het lastiger dan ooit om te bepalen wat privé en werktijd is. In geval van twijfel moet er altijd sprake zijn van hoor en wederhoor, op schrift.
Denk hierbij aan valse beloftes of misbruik maken van mensen die het fijn vinden dat een bekend persoon hun aandacht geeft. Deze mensen zijn kwetsbaar en daarmee een makkelijk doelwit.
Denk hierbij aan het programma Fans of Ik Geloof In Mij van SBS, waar ook kwetsbare mensen vol in de aandacht komen om hun adoratie naar of van faam.
Ditzelfde gebeurde regelmatig bij talentenshows als Idols, X-Factor of Man Bijt Hond, waar kwetsbare mensen worden gevolgd en van cynisch commentaar worden voorzien. Hierbij worden mensen voor het karretje van de media gespannen in het mom van ‘entertainment’.
Wat is de grens van juicekanalen?
Wat mij betreft is de grens bereikt tot het moment dat de BN’er zelf hier zeggenschap over heeft of hier op een redelijke termijn op kan reageren.
Bijvoorbeeld wanneer de BN’er een filmpremière bezoekt, aan TV-programma’s deelneemt, of zelf iets plaatst op sociale media. Dit zijn evenementen of plekken die openbaar zijn en waar de originele context teruggevonden kan worden.
Vaak zijn de evenementen ook werk gerelateerd, en een ons-kent-ons feestje. Hier komt veel media op af om interessante quotes te verzamelen van BN’ers die even onder de aandacht willen komen of mede-BN’ers willen ondersteunen in hun successen.
Media kunnen elkaar op deze evenementen controleren, maar de BN’er is hier altijd zelf de bron. En kan bepalen wat gezegd wordt en wat niet.
Dat hier mediatraining op z’n plaats is voor de BN’er, en diens naasten, is evident. Immers, je wil goed overkomen om je reputatie en imago op te bouwen en te beschermen.
Juicekanalen duiken regelmatig als hyena’s op (anonieme) berichten via social media, waarbij diepgaand onderzoek uitblijft. De controle die zij doen is door het te melden en mensen een reactie uit te lokken, en wanneer dit verkregen wordt als waarheid te beschouwen.
De politie zou op basis van uitlokking ook veroordeeld worden voor onrechtmatig verkregen bewijs. Indien deze zaak dient in de rechtszaal, kan een verdachte worden vrijgesproken van de daad als de bewijslast onrechtmatig is verkregen.
Waarom en hoe lang worden suggestieve roddels, clickbait, en beelden van juicekanalen getolereerd? YouTube kiest ervoor om kanalen als RoddelPraat niet meer te voorzien van inkomsten via het YouTube Partner Programma, omdat zij hun richtlijnen voor het Partner Programma hebben geschonden.
BN’ers zullen altijd waakzaam moeten zijn om hun zorgvuldig opgebouwde imago te beschermen. Ook bij de geschreven pers moeten BN’ers ervoor zorgen dat zij goed worden geciteerd en niets uit de context wordt getrokken.
Hierbij is het bijvoorbeeld belangrijk een geluids- en/of video opname te maken en te vragen voor publicatie het artikel in te kunnen zien. Hierdoor is het lastiger zaken uit de context te trekken.
Het onopgemerkt volgen en vastleggen van BN’ers in hun privétijd zou strenger op moeten worden toegezien door de autoriteiten.
24/7 inhuren van beveiliging lijkt ver weg in Nederland, maar ik kan begrijpen dat sommige BN’ers of politici hier gebruik van zouden maken.
Of als gevolg dat zij zelf kiezen om hun privé leven in te perken.
In de uitzending waarin Juiceverteller Yvonne Coldeweijer te gast is bij POM van Alexander Klöpping en Ernst-Jan Pfauth, wordt ook gezegd dat de politieke journalistiek een ‘nette vorm’ van juice is, en het al minder om de inhoud gaat.
Juicekanalen én andere media komen steeds gevaarlijker dichtbij de fysieke en mentale gesteldheid van BN’ers en hun naasten.
Ik ben overtuigd van de rol van de media in het bewaken en toezien op de onafhankelijkheid, opsporing, en publicatie van misstanden en machtsmisbruik.
Echter, ook hier zal een vorm van hoor en wederhoor op zijn plaats zijn en moet de bewijslast dusdanig hard zijn of afkomst moeten zijn van meerdere bronnen. De namen van de bronnen zullen bekend moeten zijn bij de media.
Informatie is niet alleen via het internet en anoniem gemeld, zoals dit het geval was bij Yvonne Coldeweijer vs. Samantha Steenweek.
Gepaste afstand en integriteit zou op zijn plaats zijn, zonder iedere poep of scheet te melden.
Welke rol is weggelegd voor reguliere media bij gebruiken van juicekanalen als bron?
Ook reguliere media kopiëren steeds regelmatiger nieuws van juicekanalen met suggestieve titels. Dit doen ze om meer clicks en langere websitebezoeken te behalen. De strijd om aandacht is goud waard in de advertentiebranche, waar deze media van afhankelijk zijn.
Suggestieve titels en bewerkte afbeeldingen en video’s uit de context worden steeds vaker ingezet. Ook beelden van programma’s, zoals bij Vandaag Inside, worden uit de context gehaald. Talkshowtafels zijn gevuld met discussies en op sociale media wordt de ene mening na de andere verkondigd.
Niet alleen kopiëren media juicekanalen, maar ook van elkaar. Vaak zonder onderbouwde of aanvullende bron. Alleen om, zolang het nieuws vers is, zoveel mogelijk clicks binnen te halen.
Het algoritme van sociale media is erop gebouwd om zo snel mogelijk zoveel mogelijk aandacht en interactie te krijgen en reacties uit te lokken, zodat het bericht aan nog meer mensen wordt getoond.
Het is belangrijk dat ieder medium zelf onderzoek doet naar de zaak voordat zij hierover berichten en zo dicht als mogelijk bij de bron te komen van de gebeurtenis. Zo heeft de bron of autoriteit zelf de gelegenheid hier zo objectief mogelijk op te reageren.
Wat kunnen de autoriteiten doen tegen juicekanalen en media?
De raad voor de journalistiek en de mediawet zouden de rechten en plichten van juicekanalen en media kunnen inperken. Ook de reclamecode commissie zou eisen kunnen stellen aan media en de manier waarop content wordt gebracht, zodra hier een verdienmodel aan gekoppeld is.
Bijvoorbeeld door te benoemen hoeveel bronnen er zijn verzameld over welke periode en hoe de bronnen zijn gekomen. Transparantie hierover, zonder de anonimiteit te schenden, is op z’n plaats.
Ook wanneer berichten rechtstreeks gekopieerd worden van een kanaal of andere mediabron, zal dit geciteerd en naar verwezen moeten worden, zonder vervuiling van de context.
Daarnaast zouden suggestieve titels, afbeeldingen, video’s en random sociale media posts die uit de context worden getrokken en het imago beschadigen strenger moeten worden beoordeeld in het kader van smaad en laster.
Hierbij zou het juridisch kader van smaad en laster in de huidige tijdgeest moeten worden geplaatst.
Juicekanalen zouden beperkt kunnen worden voor het doorplaatsen van anonieme beelden van bekende mensen, of naasten, in privétijd. De aanpak die de Rijksvoorlichtingsdienst ook heeft met het Koningshuis en de media zou hierbij als uitgangspunt kunnen dienen.
Zolang er geen meerdere bronnen zijn, is het behoorlijk kwalijk iemands imago bewust in twijfel te trekken en een hetze te starten tegen een bepaald publiek persoon.
De eerste stap zou een zuivere melding of aangifte zijn van machtsmisbruik door de persoon in kwestie, zonder dit rond te bazuinen op sociale media.
Start niet met moddergooien, maar houdt het integer en intern zolang het onderzoek loopt.
Autoriteiten moeten de kans krijgen hier zelf uitvoerig onderzoek naar te doen door alle perspectieven te horen.
Ja, ik snap dat er sprake kan zijn van schaamte, stigma’s en angst niet serieus te worden genomen. Maar iemand moet in een moderne democratie de ruimte krijgen zich te kunnen verdedigen.
Wanneer de aangifte wordt genoteerd is het een vaststaan feit. Als dit vaker voorkomt over dezelfde persoon, zou in een goed functionerend systeem de alarmbellen moeten gaan rinkelen. Het zou kunnen zijn dat het systeem en procedure voor aangifte en meldingen herzien moet worden, met inzet van moderne media mogelijkheden.
Door juicekanalen en de huidige media-ethiek lijkt Nederland steeds meer op een mediacratie om snel en makkelijk te kunnen scoren door framing met suggestieve teksten, beelden en vragen. Want dit is het verdienmodel wanneer media hier afhankelijk van zijn om te bestaan.
De overnames en fusies in het Nederlandse medialandschap maken die afhankelijkheid en roep om de investeringskosten terug te verdienen alleen maar groter.
De rol van de media in een democratie is het delen van feitelijke of vermakelijke content, en het waarborgen van onafhankelijk onderzoek naar macht en misbruik.
Maar er moet meer aandacht komen voor onderzoeksjournalistiek, hoor en wederhoor, in iedere vorm van media.
